Historia kościoła i parafii w Kamionce Małej

                                                                                                  (opracowała Wanda Chochlińska) 

 

Kościół parafialny w Kamionce Małej pod wezwaniem św. Katarzyny Panny i Męczenniczki to  zabytkowa budowla drewniana o konstrukcji zrębowej, nie posiadająca określonego stylu architektonicznego. Kościół jest orientowany (zwrócony częścią prezbiterialną na wschód w stronę grobu Chrystusa). Został przebudowany około roku 1728. Wcześniej, najprawdopodoniej już w drugiej połowie XIV wieku istniał w tym miejscu niewielki kościółek, gdyż jak wynika z dokumentów historycznych (spis świętopietrza) Kamionka w 1373 roku zapłaciła daninę na rzecz papieża w Awinionie, a więc była parafią, musiała mieć swojego plebana i kościół.



Historyk Jan Długosz wspomina o parafii w Kamionce wraz z jej kościółkiem w swym dziele Liber Beneficiorum trzykrotnie. Z tych zapisów wynika, że około 1440 roku istniała parafia wraz z drewnianym kościółkiem, która w 1470 roku utraciła swoją odrębność i została przyłączona do parafii ujanowickiej (na 400 lat). W tym czasie drewniany kościółek znacznie podupadł, mimo, że od czasu do czasu odprawiane były w nim msze św. a także był wizytowany przez biskupów. Na początku XVIII wieku groził kompletną ruiną i dlatego rozpoczęto jego przebudowę (a być może wzniesiono go od nowa wykorzystując materiał z poprzedniego kościółka). W 1790 roku wzniesiono wieżę słupową, później kilkakrotnie poprawianą. Dziś wieża ta jest dwukondygnacyjna zakończona baniastym hełmem z latarniami.
W latach 1838-39 kościół zaopatrzono w kamienną posadzkę, wymieniono drewnianą powałę. Wieża, (a później cały kościółek) obwiedziona została deskami i z zewnątrz pomalowana  farbą, dach pokryto gontem, który w 1903 roku zamieniono na blachę. Na środku dwuspadowego dachu wykonano małą wieżyczkę, w której umieszczona jest sygnaturka.  Dobudowanie w 1884 roku kaplicy i kruchty od strony południowej, a zakrystii i składziku od strony północnej nadało kościołowi formę krzyża i upiększyło jego wygląd.

W 1847 roku polichromię figuralną w kościele – z postaciami świętych: Katarzyny, Macieja, Izydora i Kazimierza – wykonał Ferdynand Miklasiński. Była ona dwukrotnie konserwowana i odnawiana w drugiej połowie XX w. 

Na suficie znajdują się dwa malowidła: w nawie Trójca Przenajświętsza, w prezbiterium – Niepokalane Poczęcie, a na balkonie chóru popiersie króla Dawida. Dziewiętnastowieczna ambona przyozdobiona jest postaciami czterech Ewangelistów.

W 1870 roku Kamionka po wielu latach starań otrzymała własnego duszpasterza i odłączyła się od parafii ujanowickiej. Pierwszym ekspozytem w Kamionce był ksiądz Tomasz Lubaś. Był gorliwym duszpasterzem, troszczył się zarówno o ewangelizację ludu jak i o odnowienie i należyte wyposażenie świątyni. Wybudował w 1872 roku plebanię, założył kronikę parafialną, uczył dzieci w szkole, dbał nawet o podniesienie poziomu gospodarowania na roli. Spoczywa na cmentarzu parafialnym po dzień dzisiejszy otoczony pamięcią kamienczan. Zupełną samodzielność parafialną Kamionka Mała uzyskała w 1925 roku.

Piękna, jednonawowa drewniana świątynia pełna jest zabytkowych przedmiotów: na belce tęczowej krucyfiks pochodzący z około 1470 roku, na chórze barokowe organy z 1683 roku. W XIX – wiecznym neogotyckim ołtarzu głównym w centralnym miejscu umieszczona jest figura św. Katarzyny Aleksandryjskiej, wykonana w XVII wieku, podobnie jak figura Matki Bożej z Dzieciątkiem znajdująca się w zwieńczeniu ołtarza. Św. Katarzyna przedstawiona jest w postaci stojącej, z lewą ręką przyciśniętą do piersi a w prawej trzymająca palmę i podtrzymująca wsparty o ziemię miecz. O jej prawy bok oparty jest fragment koła będący symbolem jej męczeństwa. Po obu stronach figury św. Katarzyny stoją figury św. Piotra i św. Pawła. Ogółem w ołtarzu głównym jest siedem figur a niszę, w której znajduje się św. Katarzyna zasłania się obrazem św. Kingi. W części nawowej znajdują się dwa  ołtarze  boczne: Matki Bożej i św. Józefa z Dzieciątkiem, zaś w kaplicy bocznej rokokowy ołtarz Serca Jezusowego. Również XVII – wieczny jest konfesjonał  i obrazy przedstawiające Chrystusa w drodze do Emaus, Chrystusa i dzieci, św. Kingę, zaślubiny św. Katarzyny oraz inne. Kiedyś świątynię zdobiły bardzo stare obrazy bizantyńskiej roboty, które  w 1925 roku zostały przekazane do Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.

Nad wejściem do nawy kościoła znajduje się fragment starego ołtarza przedstawiający św. Katarzynę. W przedsionku stoi stara kamienna kropielnica a w kościele również stara chrzcielnica nakryta drewnianym daszkiem. Na uwagę zasługują też stare feretrony.  Przy kościele znajduje się kamienna arkadowa dzwonnica z trzema dzwonami wzniesiona w 1925 roku. Otoczenie kościoła jest wyłożone kamiennymi płytami i okolone kamiennym ogrodzeniem z drewnianym daszkiem. Nasz zabytkowy kościół to prawdziwa perełka architektury drewnianej.

25 listopada w Kamionce Małej odbywa się odpust parafialny ku czci św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Obecnie proboszczem parafii jest od 1996 roku ks. Stanisław Węgrzyn, piastujący też funkcję vicedziekana.     


Św. Katarzyna PiM

      Św. Katarzyna, która jest patronką kościoła w Kamionce Małej, zwana jest Aleksandryjską, gdyż - według dość legendarnego żywota - miała się urodzić w Aleksandrii, w rodzinie królewskiej, dlatego na obrazach przedstawia się ją w koronie królewskiej. Jako 18-letnia chrześcijanka miała umacniać w wierze innych chrześcijan, prześladowanych przez cesarza rzymskiego Maksencjusza, a nawet jego samego miała próbować przekonać do wiary w prawdziwego Boga. Zorganizowana przez niego dysputa z filozofami pogańskimi zakończyła się jej powodzeniem i nawróceniem kilku dyskutantów. Gdy ją namawiano do złożenia ofiary bóstwom pogańskim i zaproponowano atrakcyjne małżeństwo, odmówiła. Więc skazano ją na więzienie, głodówkę i tortury przez łamanie zębatym kołem. Dlatego na malowidłach przedstawia się ją z kołem. W końcu skazano ją na śmierć przez ścięcie głowy, 25 listopada 305 r.
W czasie arabskich najazdów przeniesiono jej ciało do kościoła NMP w klasztorze św. Katarzyny na Synaju, ufundowanym tam przez cesarza bizantyjskiego Justyniana około roku 520. Stąd pochodzi legenda, że aniołowi przenieśli jej ciało na Synaj.

      Jak podaje legenda, w miejscu gdzie dzisiaj stoi nasz kościół miała niegdyś mieścić się pustelnia Katarzyny, siostry świętych pustelników – Świerada, Justa i Urbana, którzy osiedli w dolinie Dunajca. Myślę, że w tym podaniu coś jest. Wystarczy popatrzeć na usytuowanie naszego kościoła na dość wysokim i stromym wzniesieniu. Musiał być bardzo ważny powód aby właśnie tam go budować - być może było to miejsce po pustelni tej nabożnej kobiety....

Inna opowieść głosi, że w tym miejscu objawił się obraz (rzeźba) św. Katarzyny, który siostry Klaryski bezskutecznie przenosiły do swojego klasztoru, a obraz w cudowny sposób wracał w pierwotne miejsce. Siedemnastowieczna rzeźba, która znajduje się w głównym ołtarzu często utożsamiana jest z tym wydarzeniem.

Zobacz galerię zdjęć: Kościół św. Katarzyny