Wiesława Ruchała - Wymagania eduk. kl. 5 | Szkoła Podstawowa im. Jana Matejki w Kamionce Małej

- - Wymagania eduk. kl. 5
    
    Wymagania edukacyjne KLASA V
    
                                                     Język polski
    
    Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
    
    Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób, rozumie ogólny sens słuchanych utworów, rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
    
    wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, rozpoznaje proste intencje nadawcy
    
    reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)
    
    CZYTANIE
    
    identyﬁkuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
    
    rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie
    
    wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
    
    odczytuje informacje zamieszczone na przykład w słowniczku przy tekście, przy obrazie
    
    rozumie ogólny sens czytanych utworów
    
    czyta teksty płynnie, stara się czytać je poprawnie pod względem artykulacyjnym
    
    stara się poprawnie akcentować wyrazy
    
    samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela lub uczniów wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
    
    rozpoznaje następujące formy wypowiedzi: życzenia, ogłoszenie, instrukcję, przepis
    
    wybiera najważniejsze informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    wie, jakiego typu informacje znajdują się w słowniku ortograficznym, słowniku wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    potrafi sprawdzać pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    pod kierunkiem nauczyciela odszukuje wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych
    i sprawdza użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    mówi o swoich reakcjach czytelniczych
    
    dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
    
    z pomocą nauczyciela wskazuje apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, obrazy poetyckie, uosobienie, ożywienie, wyraz dźwiękonaśladowczy
    
    zna pojęcia: autor, adresat i bohater wiersza
    
    odróżnia teksty użytkowe od literackich
    
    odróżnia utwory pisane wierszem i prozą
    
    krótko mówi o wybranych elementach świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: bohater, akcja, wątek, fabuła, wie, czym jest punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
    
    rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach mit, bajkę, przypowieść i nowelę, podaje
    z pomocą nauczyciela ich główne cechy
    
    zna pojęcie morał, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela
    
    zna pojęcia: wers, zwrotka, rym, refren, rytm
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury
    
    przypisuje podstawowe cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    z pomocą nauczyciela podejmuje próby odczytania sensu metaforycznego utworów
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych właściwych podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
    
    odróżnia sytuację oﬁcjalną od nieoﬁcjalnej i potraﬁ odpowiednio do typowej sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie
    
    formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym, stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
    
    mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, ﬁlmu
    
    wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
    
    wyraża wprost swoje intencje
    
    w kilku zdaniach opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, postać, zwierzę itp.
    
    wygłasza tekst utworu z pamięci
    
    posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    stara się poprawnie wymawiać i akcentować wyrazy
    
    składa skonwencjonalizowane życzenia, tworzy w punktach krótką wypowiedź
    o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, dwukropek przy wyliczeniu, przecinek, myślnik w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie
    
    zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó–u, rz–ż, ch–h
    
    zna podstawowe zasady dotyczące pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i próbuje stosować podstawowe zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
    
    z pomocą nauczyciela zapisuje list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartki z dziennika i pamiętnika, notatkę i streszczenie
    
    pisze krótkie opowiadanie odtwórcze i twórcze, dba o następstwo zdarzeń
    
    tworzy kilkuzdaniowy opis obrazu, rzeźby i plakatu
    
    stara się stosować akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
    
    stara się, by wypowiedzi były czytelne
    
    konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, by były one poprawne pod względem językowym
    
    przepisuje cytat w cudzysłowie
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Zna podstawową wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa (np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe)
    
    składni – konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, złożone i równoważnik zdania, wskazuje podmiot i orzeczenie w typowym zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające, neutralne i wykrzyknikowe, wskazuje w zdaniu wyrazy, które łączą się ze sobą, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika
    
    ﬂeksji – odmienia według wzoru lub z niewielką pomcą nauczyciela rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, potrafi podać przykłady zaimków, wskazuje czasowniki w różnych czasach, trybach, rzeczowniki własne i pospolite, przymiotniki, przysłówki i zaimki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, oddziela temat od końcówki
    w wyrazach znanych z lekcji, stopniuje przymiotniki i przysłówki, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no,
    -to), przyimek, partykułę i wykrzyknik
    
    fonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, z pomocą nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, podaje przykłady głosek ustnych
    i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, dzieli wyrazy litery i sylaby, zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
    
    Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
    
    wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę
    w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
    
    powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania
    
    CZYTANIE
    
    identyﬁkuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w omawianych w klasie tekstach literackich oraz sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    rozpoznaje dosłowne intencje nadawcy
    
    przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu, zwłaszcza
    w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
    
    określa temat i główną myśl tekstu, zwłaszcza na poziomie dosłownym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
    
    poprawnie akcentuje i artykułuje większość wyrazów, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
    
    w prostych tekstach oddziela fakty od opinii
    
    wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
    
    rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
    
    wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    nazywa swoje reakcje czytelnicze
    
    nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich: apostrofa, powtórzenia, zdrobnienie, uosobienie, ożywienie, podmiot liryczny, (także zbiorowy), wyraz dźwiękonaśladowczy
    
    z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza
    
    dostrzega funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
    
    dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) i użytkowe
    
    określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: wątek, akcja, fabuła, punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
    i trzecioosobowego
    
    wskazuje cechy mitu, bajki, przypowieści i noweli w utworze
    
    samodzielnie cytuje morał bajki i sens przypowieści
    
    rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotkę, rym, refren
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownym
    
    zna pojęcia: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, a także odmiany filmu
    
    przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    opowiada, streszcza przeczytane teksty, odczytuje sens omawianych utworów na poziomie metaforycznym
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
    i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    w typowych sytuacjach dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
    
    formułuje pytania otwarte
    
    udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
    
    wypowiada się w logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
    z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą, filmem itp.
    
    wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, zdaje relację z wydarzenia
    
    opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni; krótko, ale w sposób uporządkowany opisuje postać, zwierzę, przedmiot itp.
    
    recytuje utwory poetyckie, oddając jego ogólny nastrój i sens
    
    stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
    
    składa życzenia, tworzy krótką wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym
    
    dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, z reguły stosuje poprawne związki wyrazowe
    
    posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, najczęściej stosuje podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące używania przecinka (np. przecinek przy wymienianiu) i dwukropka, myślnika w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i najczęściej stosuje podstawowe zasady dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami, cząstki -by z czasownikami
    
    potrafi wymienić najważniejsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i potraﬁ zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i stosuje podstawowe zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika notatki, streszczenia
    
    zapisuje, uzwględniając większość niezbędnych elementów, krótki list oficjalny, kilkuzdaniowy wywiad, plan ramowy i (z pomocą nauczyciela) szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę z dziennika i pamiętnika, notatkę (np. w tabeli) i proste krótkie streszczenie
    
    układa opowiadanie odtwórcze i twórcze, zachowując właściwą kolejność zdarzeń, wprowadza podstawowe elementy opisu świata przedstawionego
    
    tworzy na ogół poprawny opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
    
    stosuje co najmniej trzy akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
    
    na ogół zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
    
    konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym
    
    używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych
    
    w zależności od adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
    
    udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
    
    stara się dostrzegać błędy ortograﬁczne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawiać
    
    wyszukuje cytaty i zapisuje je w cudzysłowie
    
    III. Kształcenie językowe
    
    W typowych sytuacjach stosuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – wykorzystuje zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
    w tworzonym tekście, tworzy poprawne związki wyrazowe
    
    składni – rozpoznaje i konstruuje zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; neutralnych, wskazuje podmiot i orzeczenie, łączy w związki wyrazowe wyrazy w zdaniu, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika, konstruuje wykres zdania pojedynczego
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, określa formę gramatyczną czasowników w różnych czasach, trybach, rozpoznaje na typowych przykładach typy liczebników, podaje przykłady zaimków i wyjaśnia ich funkcję, oddziela temat od końcówki w typowych wyrazach odmiennych, stopniuje przymiotniki i przysłówki, używa przyimków do określenia relacji czasowych i przestrzennych; poprawnie zapisuje czasowniki z cząstką -by, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na
    -no, -to), stosuje wykrzykniki i partykuły, rozpoznaje zaimki w tekście)
    
    fonetyki – zna alfabet, wyjaśnia różnicę między głoską a literą, dzieli wyrazy na głoski, litery i sylaby, dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne
    i nosowe, potrafi je nazywać, wykorzystuje wiedzę na temat rozbieżności między mową a pismem do poprawnego zapisywania wyrazów, zna i stosuje podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
    
    Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
    
    wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie tabeli, schematu, punktów, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
    
    odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
    
    na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: pisze plan, formułuje pytania
    
    właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
    
    odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    CZYTANIE
    
    krótko charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    rozpoznaje dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
    
    przytacza informacje zawarte w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
    
    oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakt od opinii
    
    omawia temat i główną myśl na poziomie dosłownym, formułuje ogólne wnioski, próbuje omówić je na poziomie przenośnym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, stara się interpretować je głosowo
    
    głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji, akcentowania
    i intonacji
    
    wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie i rozumie ich funkcję, posługuje się akapitami
    
    wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach, pamiętnikach, relacjach
    
    wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    w razie potrzeby sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    wybiera informacje z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych
    
    samodzielnie korzysta ze słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    nazywa i uzasadnia swoje reakcje czytelnicze
    
    odnajduje w omawianych tekstach apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze i objaśnia ich znaczenie
    
    rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza
    
    wskazuje obrazy poetyckie w liryce i rozumie ich funkcję
    
    wskazuje cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
    
    analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: narrator, akcja, fabuła, wątek, punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
    i trzecioosobowego
    
    identyﬁkuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, wskazuje ich cechy
    
    przytacza i parafrazuje morał bajki, odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
    
    rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, refrenu
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, omawia je na poziomie dosłownym i probuje je zinterpretować
    
    używa pojęć: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, kadr, ujęcie, a także zna odmiany filmu, wyodrębnia elementy dzieła ﬁlmowego, odróżnia różne gatunki ﬁlmowe
    
    charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    odczytuje sens analizowanych utworów na poziomie semantycznym (dosłownym),
    a z niewielką pomocą nauczyciela – na poziomie przenośnym
    
    wskazuje neologizmy w tekście
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    przedstawia własne, logiczne zdanie w rozmowie, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
    i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie w typowych sytuacjach dobiera różne rodzaje wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, świadomie dobiera intonację zdaniową
    
    udziela odpowiedzi w formie krótkiej, sensownej wypowiedzi
    
    łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe w zdaniu
    
    wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
    
    stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, przysłówka, liczebnika i czasownika
    
    gromadzi wyrazy określające i nazywające na przykład cechy wyglądu i charakteru
    
    wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe
    
    aktywnie uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami
    
    w sposób logiczny i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, przedmot, obraz, ilustrację, plakat, stosując właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
    
    wygłasza z pamięci teksty poetyckie, posługując się pauzą, barwą głosu
    
    świadomie posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
    
    składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    odróżnia znaczenia dosłowne wyrazów od metaforycznych i objaśnia znaczenia metaforyczne
    
    dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe
    
    PISANIE
    
    bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje w większości typowych sytuacji w swoich pracach podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące przecinka (np. przecinek przy wymienianiu oraz przed wybranymi zaimkami), dwukropka, myślnika; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje poznane zasady ortograﬁi dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, nie z różnymi częściami mowy, -by z czasownikami
    i interpunkcji oraz potraﬁ je zastosować w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach neutralnych i zdrobnieniach)
    
    zna i stosuje wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i stosuje odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i stosuje zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego
    i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
    
    zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
    z dziennika i pamiętnika, notatkę (w różnych formach) i streszczenie
    
    układa spójne, uporządkowane pod względem chronologicznym poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, stara się, aby były one wierne utworowi / pomysłowe, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki, przyimki i wyrażenia przyimkowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń, wprowadza dialog, a także elementy innych form wypowiedzi, np. opis
    
    stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
    
    w sposób uporządkowany opisuje obraz, ilustrację, plakat, rzeźbę, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
    
    zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
    
    w wypowiedziach związanych z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji
    
    w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i czasownika we wszystkich trybach
    
    w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy na przykład charakteru na podstawie zachowań i postaw
    
    dostrzega błędy ortograﬁczne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
    
    sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie i wprowadza do swojego tekstu
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – wzbogaca tworzony tekst na przykład zdrobnieniami, wyrazami bliskoznacznymi, przeciwstawnymi, związkami frazeologicznymi
    
    składni – rozpoznaje i stosuje różnorodne typy zdań: pojedynczych i złożonych oraz równoważniki; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, neutralnych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; wskazuje podmiot i orzeczenie, buduje spójne zdania pojedyncze, w których poprawnie łączy w związki wszystkie wyrazy; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia
    i okoliczniki; poprawnie rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu, tworząc wykres zdania pojedynczego, stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i poprawnie odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i określa ich formę, rozpoznaje czasy i typy liczebników, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), wskazuje zaimki w tekście, podaje ich przykłady, wyjaśnia ich funkcję i stosuje je w celu uniknięcia powtórzeń, poprawnie używa krótszych i dłuższych form zaimków, używa odmiennych części mowy w poprawnych formach
    
    fonetyki – stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby,
    a także różnic między pisownią i wymową w poprawnym ich zapisie, bezbłędnie dzieli głoski na ustne, nosowe, twarde, miękkie, dźwięczne, bezdźwięczne, dzieli na głoski wyrazy ze spółgłoskami miękkimi, zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów w języku polskim
    
    Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi
    
    samodzielnie i krytycznie wybiera różnorodne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie dostosowanej do potrzeb (np. plan, tabela, schemat, kilkuzdaniowa wypowiedź), rozpoznaje nastrój i nazywa intencje nadawcy komunikatu
    
    odczytuje i omawia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    wyraża spójne zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
    
    CZYTANIE
    
    charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    wyjaśnia dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
    
    przytacza i wyjaśnia informacje w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi na przykład opisującej lub oceniającej postać ﬁkcyjną lub rzeczywistą
    
    oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakty od opinii i wykorzystuje je
    w odczytywaniu znaczeń dosłownych i przenośnych, dokonuje selekcji materiału na podstawie faktów i opinii zawartych w tekście
    
    szczegółowo omawia temat i główną myśl tekstu na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, interpretuje je głosowo, zwracając uwagę na przykład na wyrażane emocje i interpunkcję
    
    głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu; poprawnie akcentuje wyrazy, również te, które
    w języku polskim akcentuje się nietypowo
    
    ma świadomość konstrukcji wypowiedzi, rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
    
    świadomie posługuje się akapitami w celu oddzielania od siebie poszczególnych zagadnień
    
    płynnie oddziela fakty od opinii w dłuższych tekstach
    
    wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach i pamiętnikach
    
    odczytuje i twórczo wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce
    
    wskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    systematycznie korzysta ze słownika ortograficznego
    
    wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami
    
    świadomie używa słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny w celu wzbogacenia warstwy językowej tekstu
    
    ALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    swobodnie opowiada o swoich reakcjach czytelniczych, nazywa je, uzasadnia; ocenia
    i opisuje utwór,   konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami
    
    odnajduje w utworze poetyckim apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, objaśnia ich funkcję
    i znaczenie przenośne
    
    rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, nie utożsamiając ich ze sobą;   wykorzystuje wiedzę na temat podmiotu lirycznego, adresata i bohatera wiersza do interpretacji utworu
    
    szczegółowo omawia obrazy poetyckie w wierszu i ich funkcję w utworze
    
    szczegółowo omawia cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
    
    •     objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim
    
    identyﬁkuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, szczegółowo omawia ich cechy
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora trzecioosobowego i dostrzega różnice między narracją pierwszo- i trzecioosobową
    
    objaśnia morał bajki na poziomie metaforycznym, samodzielnie odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
    
    rozumie funkcję: wersu, zwrotki, rymu, refrenu w ukształtowaniu brzmieniowej warstwy tekstu
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, interpretuje je na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    funkcjonalnie używa w swoich wypowiedziach pojęć z zakresu filmu i radia, m.in. gra aktorska, reżyser, scenariusz, adaptacja (filmowa, muzyczna, radiowa itd.), ekranizacja, kadr, ujęcie, słuchowisko; wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych słuchowiska
    i różne gatunki filmowe
    
    charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do różnych wartości, konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami i doświadczeniami innych bohaterów literackich
    
    samodzielnie odczytuje sens utworów na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    rozumie pojęcie neologizm, wskazuje neologizmy w tekście, rozumie zasady ich tworzenia
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych, świadomie używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnorodnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające
    i rozkazujące
    
    rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła ﬁlmowego
    
    udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
    i stylistycznym, świadomie dobiera intonację zdaniową,
    
    poprawnie stosuje formy czasownika w różnych trybach, w zależności od kontekstu
    i adresata wypowiedzi
    
    w rozmowie związanej z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami stosuje poprawny język, bogate słownictwo oraz frazeologizmy związane z omawianą tematyką
    
    w sposób przemyślany i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując bogate i właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
    
    zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści wygłaszanych z pamięci lub recytowanych utworów
    
    interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
    
    swobodnie dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne
    i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe
    
    świadomie wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
    
    stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów (również akcentowanych nietypowo) i intonowania wypowiedzeń
    
    składa pomysłowe życzenia, tworzy precyzyjną wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka
    
    PISANIE
    
    bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, systematycznie stosuje poznane reguły interpunkcyjne, stosuje w swoich pracach dwukropek, myślnik, wielokropek, średnik; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    komponuje poprawne pod względem ortograﬁcznym, interpunkcyjnym, ﬂeksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów; płynnie stosuje poznane reguły ortograficzne, zna i stosuje wyjątki od nich
    
    bezbłędnie odróżnia nazwy własne od pospolitych i bezbłędnie stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    pisze bezbłędnie pod względem kompozycyjnym i treściowym list oficjalny, wywiad, ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, dziennik, pamiętnik, notatkę biograficzną, streszczenie
    
    zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
    z dziennika i pamiętnika, notatkę biograficzną (w różnych formach) i streszczenie, dba
    o ciekawą formę swojego tekstu i/lub rzetelność zawartych w nim danych
    
    układa szczegółowe/pomysłowe, wyczerpujące, poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, list z perspektywy bohatera, list oficjalny, dziennik i pamiętnik, streszcza przeczytane utwory literackie, zachowując porządek chronologiczny
    i uwzględniając hierarchię wydarzeń
    
    świadomie wprowadza dialog do opowiadania jako element rozbudowanej kompozycji, wprowadza inne formy wypowiedzi, np. opisu, charakterystyki bezpośredniej, świadomie stara się różnicować język bohaterów i narratora
    
    w wypowiedziach pisemnych konsekwentnie stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
    
    zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi, dba, aby zapis jego wypowiedzi ułatwiał odbiorcy jej czytanie
    
    tworzy szczegółowy, dobrze skomponowany opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując właściwe danej dziedzinie szuki nazewnictwo i słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
    
    uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
    
    udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
    i stylistycznym
    
    w wypowiedziach związanych z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami stosuje bogate słownictwo, frazeologizmy związane z omawianą tematyką; jego język jest poprawny
    
    dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym i treściowym
    
    sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie, szczególnie dba o całkowicie wierny zapis cytatu, potrafi płynnie wprowadzić cytat do własnego tekstu
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Sprawnie stosuje i wykorzystuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, samodzielnie dobiera zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne, przeciwstawne i frazeologizmy, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej
    
    składni – swobodnie rozpoznaje różne typy zdań pojedynczych (pytające, oznajmujące, rozkazujące, neutralne, wykrzyknikowe, nierozwinięte, rozwinięte), zdania złożone, równoważniki zdań, wskazuje podmiot i orzeczenie, tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia i okoliczniki, dba o poprawne łączenie wyrazów w związki i interpunkcję wypowiedzeń złożonych)
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i stosuje w wypowiedziach w poprawnych formach odmienne
    i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, bezbłędnie określa formę odmiennych części mowy, w tym poprawnie rozpoznaje i odmienia rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), stosuje formy różnych czasów i trybów czasownika, typy liczebnika, zaimki, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), zastępuje rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki odpowiednimi zaimkami, poprawnie stosuje krótsze i dłuższe formy zaimków, wykorzystuje wiedzę o obocznościach w odmianie wyrazów do pisowni poprawnej pod względem ortograficznym
    
    fonetyki – biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je
    w poprawnym zapisie wyrazów, stosuje w praktyce wszystkie poznane zasady akcentowania wyrazów
    
    Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    odczytuje i wyjaśnia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    CZYTANIE
    
    samodzielnie czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
    
    wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach i notatkach biograficznych w tworzeniu własnych, samodzielnych wypowiedzi
    
    odczytuje głośno i wygłasza z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie oraz je interpretuje
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    wybiera i twórczo wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym
    
    szuka inspiracji do wzbogacenia swoich tekstów w słownikach wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    dba o czystość i poprawność swojej wypowiedzi, korzystając z różnych źródeł: słowników, poradników, audycji radiowych i programów telewizyjnych
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
    
    wskazuje elementy mitu, bajki, przypowieści w innych tekstach kultury
    
    dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam
    
    odnosi się do postaw bohaterów ﬁkcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania
    
    podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
    
    interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych
    
    PISANIE
    
    tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym twórczym ujęciem tematu, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
    
    wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograﬁczną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Wymagania edukacyjne KLASA V
    
                                                     Język polski
    
    Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.
    
    Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób, rozumie ogólny sens słuchanych utworów, rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów
    
    wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, rozpoznaje proste intencje nadawcy
    
    reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)
    
    CZYTANIE
    
    identyﬁkuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji
    
    rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie
    
    wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
    
    odczytuje informacje zamieszczone na przykład w słowniczku przy tekście, przy obrazie
    
    rozumie ogólny sens czytanych utworów
    
    czyta teksty płynnie, stara się czytać je poprawnie pod względem artykulacyjnym
    
    stara się poprawnie akcentować wyrazy
    
    samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela lub uczniów wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
    
    rozpoznaje następujące formy wypowiedzi: życzenia, ogłoszenie, instrukcję, przepis
    
    wybiera najważniejsze informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    wie, jakiego typu informacje znajdują się w słowniku ortograficznym, słowniku wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    potrafi sprawdzać pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    pod kierunkiem nauczyciela odszukuje wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych
    i sprawdza użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    mówi o swoich reakcjach czytelniczych
    
    dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
    
    z pomocą nauczyciela wskazuje apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, obrazy poetyckie, uosobienie, ożywienie, wyraz dźwiękonaśladowczy
    
    zna pojęcia: autor, adresat i bohater wiersza
    
    odróżnia teksty użytkowe od literackich
    
    odróżnia utwory pisane wierszem i prozą
    
    krótko mówi o wybranych elementach świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: bohater, akcja, wątek, fabuła, wie, czym jest punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)
    
    rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach mit, bajkę, przypowieść i nowelę, podaje
    z pomocą nauczyciela ich główne cechy
    
    zna pojęcie morał, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela
    
    zna pojęcia: wers, zwrotka, rym, refren, rytm
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury
    
    przypisuje podstawowe cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    z pomocą nauczyciela podejmuje próby odczytania sensu metaforycznego utworów
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych właściwych podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem
    
    odróżnia sytuację oﬁcjalną od nieoﬁcjalnej i potraﬁ odpowiednio do typowej sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie
    
    formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym, stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym
    
    mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, ﬁlmu
    
    wypowiada komunikaty zawierające proste informacje
    
    wyraża wprost swoje intencje
    
    w kilku zdaniach opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, postać, zwierzę itp.
    
    wygłasza tekst utworu z pamięci
    
    posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    stara się poprawnie wymawiać i akcentować wyrazy
    
    składa skonwencjonalizowane życzenia, tworzy w punktach krótką wypowiedź
    o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, dwukropek przy wyliczeniu, przecinek, myślnik w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie
    
    zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó–u, rz–ż, ch–h
    
    zna podstawowe zasady dotyczące pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i próbuje stosować podstawowe zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
    
    z pomocą nauczyciela zapisuje list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartki z dziennika i pamiętnika, notatkę i streszczenie
    
    pisze krótkie opowiadanie odtwórcze i twórcze, dba o następstwo zdarzeń
    
    tworzy kilkuzdaniowy opis obrazu, rzeźby i plakatu
    
    stara się stosować akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
    
    stara się, by wypowiedzi były czytelne
    
    konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, by były one poprawne pod względem językowym
    
    przepisuje cytat w cudzysłowie
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Zna podstawową wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa (np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe)
    
    składni – konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, złożone i równoważnik zdania, wskazuje podmiot i orzeczenie w typowym zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające, neutralne i wykrzyknikowe, wskazuje w zdaniu wyrazy, które łączą się ze sobą, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika
    
    ﬂeksji – odmienia według wzoru lub z niewielką pomcą nauczyciela rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, potrafi podać przykłady zaimków, wskazuje czasowniki w różnych czasach, trybach, rzeczowniki własne i pospolite, przymiotniki, przysłówki i zaimki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, oddziela temat od końcówki
    w wyrazach znanych z lekcji, stopniuje przymiotniki i przysłówki, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no,
    -to), przyimek, partykułę i wykrzyknik
    
    fonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, z pomocą nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, podaje przykłady głosek ustnych
    i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, dzieli wyrazy litery i sylaby, zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
    
    Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada
    
    wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę
    w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
    
    powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania
    
    CZYTANIE
    
    identyﬁkuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w omawianych w klasie tekstach literackich oraz sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    rozpoznaje dosłowne intencje nadawcy
    
    przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu, zwłaszcza
    w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost
    
    określa temat i główną myśl tekstu, zwłaszcza na poziomie dosłownym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym
    
    poprawnie akcentuje i artykułuje większość wyrazów, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów
    
    w prostych tekstach oddziela fakty od opinii
    
    wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami
    
    rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu
    
    wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    nazywa swoje reakcje czytelnicze
    
    nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich: apostrofa, powtórzenia, zdrobnienie, uosobienie, ożywienie, podmiot liryczny, (także zbiorowy), wyraz dźwiękonaśladowczy
    
    z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza
    
    dostrzega funkcję obrazowania poetyckiego w liryce
    
    dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) i użytkowe
    
    określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: wątek, akcja, fabuła, punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
    i trzecioosobowego
    
    wskazuje cechy mitu, bajki, przypowieści i noweli w utworze
    
    samodzielnie cytuje morał bajki i sens przypowieści
    
    rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotkę, rym, refren
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownym
    
    zna pojęcia: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, a także odmiany filmu
    
    przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    opowiada, streszcza przeczytane teksty, odczytuje sens omawianych utworów na poziomie metaforycznym
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
    i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    w typowych sytuacjach dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
    
    formułuje pytania otwarte
    
    udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
    
    wypowiada się w logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
    z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą, filmem itp.
    
    wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, zdaje relację z wydarzenia
    
    opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni; krótko, ale w sposób uporządkowany opisuje postać, zwierzę, przedmiot itp.
    
    recytuje utwory poetyckie, oddając jego ogólny nastrój i sens
    
    stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych
    
    składa życzenia, tworzy krótką wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym
    
    dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, z reguły stosuje poprawne związki wyrazowe
    
    posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    PISANIE
    
    stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, najczęściej stosuje podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące używania przecinka (np. przecinek przy wymienianiu) i dwukropka, myślnika w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i najczęściej stosuje podstawowe zasady dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami, cząstki -by z czasownikami
    
    potrafi wymienić najważniejsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i potraﬁ zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i stosuje podstawowe zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika notatki, streszczenia
    
    zapisuje, uzwględniając większość niezbędnych elementów, krótki list oficjalny, kilkuzdaniowy wywiad, plan ramowy i (z pomocą nauczyciela) szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę z dziennika i pamiętnika, notatkę (np. w tabeli) i proste krótkie streszczenie
    
    układa opowiadanie odtwórcze i twórcze, zachowując właściwą kolejność zdarzeń, wprowadza podstawowe elementy opisu świata przedstawionego
    
    tworzy na ogół poprawny opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni
    
    stosuje co najmniej trzy akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
    
    na ogół zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
    
    konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym
    
    używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych
    
    w zależności od adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące
    
    udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych
    
    stara się dostrzegać błędy ortograﬁczne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawiać
    
    wyszukuje cytaty i zapisuje je w cudzysłowie
    
    III. Kształcenie językowe
    
    W typowych sytuacjach stosuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – wykorzystuje zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
    w tworzonym tekście, tworzy poprawne związki wyrazowe
    
    składni – rozpoznaje i konstruuje zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; neutralnych, wskazuje podmiot i orzeczenie, łączy w związki wyrazowe wyrazy w zdaniu, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika, konstruuje wykres zdania pojedynczego
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, określa formę gramatyczną czasowników w różnych czasach, trybach, rozpoznaje na typowych przykładach typy liczebników, podaje przykłady zaimków i wyjaśnia ich funkcję, oddziela temat od końcówki w typowych wyrazach odmiennych, stopniuje przymiotniki i przysłówki, używa przyimków do określenia relacji czasowych i przestrzennych; poprawnie zapisuje czasowniki z cząstką -by, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na
    -no, -to), stosuje wykrzykniki i partykuły, rozpoznaje zaimki w tekście)
    
    fonetyki – zna alfabet, wyjaśnia różnicę między głoską a literą, dzieli wyrazy na głoski, litery i sylaby, dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne
    i nosowe, potrafi je nazywać, wykorzystuje wiedzę na temat rozbieżności między mową a pismem do poprawnego zapisywania wyrazów, zna i stosuje podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować
    
    Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów
    
    wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie tabeli, schematu, punktów, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów
    
    odróżnia informacje ważne od mniej ważnych
    
    na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: pisze plan, formułuje pytania
    
    właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu
    
    odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    CZYTANIE
    
    krótko charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    rozpoznaje dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
    
    przytacza informacje zawarte w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio
    
    oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakt od opinii
    
    omawia temat i główną myśl na poziomie dosłownym, formułuje ogólne wnioski, próbuje omówić je na poziomie przenośnym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, stara się interpretować je głosowo
    
    głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji, akcentowania
    i intonacji
    
    wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie i rozumie ich funkcję, posługuje się akapitami
    
    wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach, pamiętnikach, relacjach
    
    wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu
    
    wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    w razie potrzeby sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograﬁcznym
    
    wybiera informacje z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych
    
    samodzielnie korzysta ze słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    nazywa i uzasadnia swoje reakcje czytelnicze
    
    odnajduje w omawianych tekstach apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze i objaśnia ich znaczenie
    
    rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza
    
    wskazuje obrazy poetyckie w liryce i rozumie ich funkcję
    
    wskazuje cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
    
    analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: narrator, akcja, fabuła, wątek, punkt kulminacyjny
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
    i trzecioosobowego
    
    identyﬁkuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, wskazuje ich cechy
    
    przytacza i parafrazuje morał bajki, odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
    
    rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, refrenu
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, omawia je na poziomie dosłownym i probuje je zinterpretować
    
    używa pojęć: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, kadr, ujęcie, a także zna odmiany filmu, wyodrębnia elementy dzieła ﬁlmowego, odróżnia różne gatunki ﬁlmowe
    
    charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość
    
    odczytuje sens analizowanych utworów na poziomie semantycznym (dosłownym),
    a z niewielką pomocą nauczyciela – na poziomie przenośnym
    
    wskazuje neologizmy w tekście
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    przedstawia własne, logiczne zdanie w rozmowie, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
    i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie w typowych sytuacjach dobiera różne rodzaje wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, świadomie dobiera intonację zdaniową
    
    udziela odpowiedzi w formie krótkiej, sensownej wypowiedzi
    
    łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe w zdaniu
    
    wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń
    
    stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, przysłówka, liczebnika i czasownika
    
    gromadzi wyrazy określające i nazywające na przykład cechy wyglądu i charakteru
    
    wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe
    
    aktywnie uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami
    
    w sposób logiczny i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, przedmot, obraz, ilustrację, plakat, stosując właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
    
    wygłasza z pamięci teksty poetyckie, posługując się pauzą, barwą głosu
    
    świadomie posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)
    
    stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń
    
    składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    odróżnia znaczenia dosłowne wyrazów od metaforycznych i objaśnia znaczenia metaforyczne
    
    dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe
    
    PISANIE
    
    bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje w większości typowych sytuacji w swoich pracach podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące przecinka (np. przecinek przy wymienianiu oraz przed wybranymi zaimkami), dwukropka, myślnika; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje poznane zasady ortograﬁi dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, nie z różnymi częściami mowy, -by z czasownikami
    i interpunkcji oraz potraﬁ je zastosować w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach neutralnych i zdrobnieniach)
    
    zna i stosuje wyjątki od poznanych reguł ortograficznych
    
    odróżnia nazwy własne od pospolitych i stosuje odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    zna i stosuje zasady układu graﬁcznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego
    i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia
    
    zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
    z dziennika i pamiętnika, notatkę (w różnych formach) i streszczenie
    
    układa spójne, uporządkowane pod względem chronologicznym poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, stara się, aby były one wierne utworowi / pomysłowe, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki, przyimki i wyrażenia przyimkowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń, wprowadza dialog, a także elementy innych form wypowiedzi, np. opis
    
    stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi
    
    w sposób uporządkowany opisuje obraz, ilustrację, plakat, rzeźbę, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
    
    zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi
    
    w wypowiedziach związanych z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji
    
    w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i czasownika we wszystkich trybach
    
    w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy na przykład charakteru na podstawie zachowań i postaw
    
    dostrzega błędy ortograﬁczne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia
    
    sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie i wprowadza do swojego tekstu
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – wzbogaca tworzony tekst na przykład zdrobnieniami, wyrazami bliskoznacznymi, przeciwstawnymi, związkami frazeologicznymi
    
    składni – rozpoznaje i stosuje różnorodne typy zdań: pojedynczych i złożonych oraz równoważniki; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, neutralnych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; wskazuje podmiot i orzeczenie, buduje spójne zdania pojedyncze, w których poprawnie łączy w związki wszystkie wyrazy; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia
    i okoliczniki; poprawnie rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu, tworząc wykres zdania pojedynczego, stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i poprawnie odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i określa ich formę, rozpoznaje czasy i typy liczebników, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), wskazuje zaimki w tekście, podaje ich przykłady, wyjaśnia ich funkcję i stosuje je w celu uniknięcia powtórzeń, poprawnie używa krótszych i dłuższych form zaimków, używa odmiennych części mowy w poprawnych formach
    
    fonetyki – stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby,
    a także różnic między pisownią i wymową w poprawnym ich zapisie, bezbłędnie dzieli głoski na ustne, nosowe, twarde, miękkie, dźwięczne, bezdźwięczne, dzieli na głoski wyrazy ze spółgłoskami miękkimi, zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów w języku polskim
    
    Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi
    
    samodzielnie i krytycznie wybiera różnorodne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie dostosowanej do potrzeb (np. plan, tabela, schemat, kilkuzdaniowa wypowiedź), rozpoznaje nastrój i nazywa intencje nadawcy komunikatu
    
    odczytuje i omawia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    wyraża spójne zdanie na temat wysłuchanego komunikatu
    
    CZYTANIE
    
    charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia
    
    wyjaśnia dosłowne i symboliczne intencje nadawcy
    
    przytacza i wyjaśnia informacje w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi na przykład opisującej lub oceniającej postać ﬁkcyjną lub rzeczywistą
    
    oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakty od opinii i wykorzystuje je
    w odczytywaniu znaczeń dosłownych i przenośnych, dokonuje selekcji materiału na podstawie faktów i opinii zawartych w tekście
    
    szczegółowo omawia temat i główną myśl tekstu na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, interpretuje je głosowo, zwracając uwagę na przykład na wyrażane emocje i interpunkcję
    
    głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu; poprawnie akcentuje wyrazy, również te, które
    w języku polskim akcentuje się nietypowo
    
    ma świadomość konstrukcji wypowiedzi, rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie
    
    świadomie posługuje się akapitami w celu oddzielania od siebie poszczególnych zagadnień
    
    płynnie oddziela fakty od opinii w dłuższych tekstach
    
    wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach i pamiętnikach
    
    odczytuje i twórczo wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce
    
    wskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    systematycznie korzysta ze słownika ortograficznego
    
    wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami
    
    świadomie używa słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny w celu wzbogacenia warstwy językowej tekstu
    
    ALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    swobodnie opowiada o swoich reakcjach czytelniczych, nazywa je, uzasadnia; ocenia
    i opisuje utwór,   konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami
    
    odnajduje w utworze poetyckim apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, objaśnia ich funkcję
    i znaczenie przenośne
    
    rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, nie utożsamiając ich ze sobą;   wykorzystuje wiedzę na temat podmiotu lirycznego, adresata i bohatera wiersza do interpretacji utworu
    
    szczegółowo omawia obrazy poetyckie w wierszu i ich funkcję w utworze
    
    szczegółowo omawia cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe
    
    •     objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim
    
    identyﬁkuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, szczegółowo omawia ich cechy
    
    rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora trzecioosobowego i dostrzega różnice między narracją pierwszo- i trzecioosobową
    
    objaśnia morał bajki na poziomie metaforycznym, samodzielnie odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści
    
    rozumie funkcję: wersu, zwrotki, rymu, refrenu w ukształtowaniu brzmieniowej warstwy tekstu
    
    wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
    i tekstów kultury, interpretuje je na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    funkcjonalnie używa w swoich wypowiedziach pojęć z zakresu filmu i radia, m.in. gra aktorska, reżyser, scenariusz, adaptacja (filmowa, muzyczna, radiowa itd.), ekranizacja, kadr, ujęcie, słuchowisko; wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych słuchowiska
    i różne gatunki filmowe
    
    charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do różnych wartości, konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami i doświadczeniami innych bohaterów literackich
    
    samodzielnie odczytuje sens utworów na poziomie dosłownym i przenośnym
    
    rozumie pojęcie neologizm, wskazuje neologizmy w tekście, rozumie zasady ich tworzenia
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych, świadomie używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnorodnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych
    
    dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające
    i rozkazujące
    
    rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła ﬁlmowego
    
    udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
    i stylistycznym, świadomie dobiera intonację zdaniową,
    
    poprawnie stosuje formy czasownika w różnych trybach, w zależności od kontekstu
    i adresata wypowiedzi
    
    w rozmowie związanej z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami stosuje poprawny język, bogate słownictwo oraz frazeologizmy związane z omawianą tematyką
    
    w sposób przemyślany i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując bogate i właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć
    
    zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści wygłaszanych z pamięci lub recytowanych utworów
    
    interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania
    
    swobodnie dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne
    i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe
    
    świadomie wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi
    
    stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów (również akcentowanych nietypowo) i intonowania wypowiedzeń
    
    składa pomysłowe życzenia, tworzy precyzyjną wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry
    
    dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka
    
    PISANIE
    
    bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, systematycznie stosuje poznane reguły interpunkcyjne, stosuje w swoich pracach dwukropek, myślnik, wielokropek, średnik; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu
    
    komponuje poprawne pod względem ortograﬁcznym, interpunkcyjnym, ﬂeksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów; płynnie stosuje poznane reguły ortograficzne, zna i stosuje wyjątki od nich
    
    bezbłędnie odróżnia nazwy własne od pospolitych i bezbłędnie stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą
    
    pisze bezbłędnie pod względem kompozycyjnym i treściowym list oficjalny, wywiad, ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, dziennik, pamiętnik, notatkę biograficzną, streszczenie
    
    zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
    z dziennika i pamiętnika, notatkę biograficzną (w różnych formach) i streszczenie, dba
    o ciekawą formę swojego tekstu i/lub rzetelność zawartych w nim danych
    
    układa szczegółowe/pomysłowe, wyczerpujące, poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, list z perspektywy bohatera, list oficjalny, dziennik i pamiętnik, streszcza przeczytane utwory literackie, zachowując porządek chronologiczny
    i uwzględniając hierarchię wydarzeń
    
    świadomie wprowadza dialog do opowiadania jako element rozbudowanej kompozycji, wprowadza inne formy wypowiedzi, np. opisu, charakterystyki bezpośredniej, świadomie stara się różnicować język bohaterów i narratora
    
    w wypowiedziach pisemnych konsekwentnie stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)
    
    zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi, dba, aby zapis jego wypowiedzi ułatwiał odbiorcy jej czytanie
    
    tworzy szczegółowy, dobrze skomponowany opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując właściwe danej dziedzinie szuki nazewnictwo i słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć
    
    uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury
    
    udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
    i stylistycznym
    
    w wypowiedziach związanych z lekturą, ﬁlmem czy codziennymi sytuacjami stosuje bogate słownictwo, frazeologizmy związane z omawianą tematyką; jego język jest poprawny
    
    dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym i treściowym
    
    sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie, szczególnie dba o całkowicie wierny zapis cytatu, potrafi płynnie wprowadzić cytat do własnego tekstu
    
    III. Kształcenie językowe
    
    Sprawnie stosuje i wykorzystuje wiedzę językową w zakresie:
    
    słownictwa – dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, samodzielnie dobiera zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne, przeciwstawne i frazeologizmy, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej
    
    składni – swobodnie rozpoznaje różne typy zdań pojedynczych (pytające, oznajmujące, rozkazujące, neutralne, wykrzyknikowe, nierozwinięte, rozwinięte), zdania złożone, równoważniki zdań, wskazuje podmiot i orzeczenie, tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia i okoliczniki, dba o poprawne łączenie wyrazów w związki i interpunkcję wypowiedzeń złożonych)
    
    ﬂeksji – rozpoznaje i stosuje w wypowiedziach w poprawnych formach odmienne
    i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, bezbłędnie określa formę odmiennych części mowy, w tym poprawnie rozpoznaje i odmienia rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), stosuje formy różnych czasów i trybów czasownika, typy liczebnika, zaimki, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), zastępuje rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki odpowiednimi zaimkami, poprawnie stosuje krótsze i dłuższe formy zaimków, wykorzystuje wiedzę o obocznościach w odmianie wyrazów do pisowni poprawnej pod względem ortograficznym
    
    fonetyki – biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je
    w poprawnym zapisie wyrazów, stosuje w praktyce wszystkie poznane zasady akcentowania wyrazów
    
    Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:
    
    I. Kształcenie literackie i kulturowe
    
    SŁUCHANIE
    
    odczytuje i wyjaśnia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich
    
    CZYTANIE
    
    samodzielnie czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur
    
    wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach i notatkach biograficznych w tworzeniu własnych, samodzielnych wypowiedzi
    
    odczytuje głośno i wygłasza z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie oraz je interpretuje
    
    DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE
    
    wybiera i twórczo wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym
    
    szuka inspiracji do wzbogacenia swoich tekstów w słownikach wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny
    
    dba o czystość i poprawność swojej wypowiedzi, korzystając z różnych źródeł: słowników, poradników, audycji radiowych i programów telewizyjnych
    
    ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY
    
    porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich
    
    wskazuje elementy mitu, bajki, przypowieści w innych tekstach kultury
    
    dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam
    
    odnosi się do postaw bohaterów ﬁkcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość
    
    II. Tworzenie wypowiedzi
    
    MÓWIENIE
    
    przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania
    
    podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur
    
    interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych
    
    PISANIE
    
    tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym twórczym ujęciem tematu, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych
    
    wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograﬁczną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi
    
    III. Kształcenie językowe
    
    świadomie stosuje i twórczo wykorzystuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, ﬂeksji
    i fonetyki
    
    świadomie stosuje i twórczo wykorzystuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, ﬂeksji
    i fonetyki

Wymagania eduk. kl. 5

Linki

Kontakty

Logowanie