OGÓLNE wymagania na poszczególne oceny

Język polski
klasa V

 

 

niedostateczny

·  poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej uniemożliwia osiąganie celów polonistycznych

·  uczeń nie potrafi wykonać zadań o niewielkim poziomie trudności

 

dopuszczający

·  poziom umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej umożliwia osiąganie celów polonistycznych

·  uczeń potrafi wykonać zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim poziomie trudności

 

dostateczny

·  poziom zdobytych umiejętności i wiadomości objętych wymaganiami edukacyjnymi klasy piątej pozwala na rozwijanie kompetencji ujętych w programie i wynikających
z podstawy programowej

·  uczeń wykonuje zadania teoretyczne i praktyczne typowe o średnim poziomie trudności ujętych w programie i wynikających z podstawy programowej

 

dobry

·   uczeń poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności ujęte w programie nauczania
i wynikające z podstawy programowej, rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne i praktyczne

 

bardzo dobry

·  uczeń sprawnie się posługuje zdobytymi wiadomościami, rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte w programie nauczania i wynikające z podstawy programowej, potrafi zastosować poznaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów
w nowych sytuacjach

 

celujący

· uczeń biegle się posługuje zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych objętych programem nauczania i wynikających
z podstawy programowej, proponuje rozwiązania nietypowe; jest twórczy, rozwija własne uzdolnienia

 

 

 

 

 

SZCZEGÓŁOWE wymagania                                      na poszczególne oceny

Język polski 

Klasa V                                                      

 

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą.

 

 

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:

 

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

·         skupia uwagę na krótkich wypowiedziach innych osób, rozumie ogólny sens słuchanych utworów, rozumie polecenia nauczyciela, wypowiedzi innych uczniów

·         wskazuje najważniejsze informacje w wysłuchanym tekście, zwłaszcza w jego warstwie dosłownej, rozpoznaje proste intencje nadawcy

·         reaguje na wypowiedzi innych werbalnie i niewerbalnie (mimiką, gestem, postawą)

 

CZYTANIE

·         identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w prostych tekstach literackich oraz typowych sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia i obserwacji

·         rozpoznaje proste intencje nadawcy, np. pytanie, prośbę, odmowę, przeprosiny, zaproszenie

·         wskazuje najważniejsze informacje w odpowiednich fragmentach przeczytanego tekstu, zwłaszcza w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost

·         odczytuje informacje zamieszczone na przykład w słowniczku przy tekście, przy obrazie

·         rozumie ogólny sens czytanych utworów

·         czyta teksty płynnie, stara się czytać je poprawnie pod względem artykulacyjnym

·         stara się poprawnie akcentować wyrazy

·         samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela lub uczniów wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami

·         rozpoznaje następujące formy wypowiedzi: życzenia, ogłoszenie, instrukcję, przepis

·         wybiera najważniejsze informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

·         wie, jakiego typu informacje znajdują się w słowniku ortograficznym, słowniku wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny

·         potrafi sprawdzać pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym

·         pod kierunkiem nauczyciela odszukuje wyrazy w słowniku wyrazów bliskoznacznych
i sprawdza użycie związków w słowniku poprawnej polszczyzny

 

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

·         mówi o swoich reakcjach czytelniczych

·         dostrzega zabiegi stylistyczne w utworach literackich, w tym funkcję obrazowania poetyckiego w liryce

·         z pomocą nauczyciela wskazuje apostrofę, powtórzenia, zdrobnienia, obrazy poetyckie, uosobienie, ożywienie, wyraz dźwiękonaśladowczy

·         zna pojęcia: autor, adresat i bohater wiersza

·         odróżnia teksty użytkowe od literackich

·         odróżnia utwory pisane wierszem i prozą

·         krótko mówi o wybranych elementach świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: bohater, akcja, wątek, fabuła, wie, czym jest punkt kulminacyjny

·         rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator)

·         rozpoznaje na znanych z lekcji tekstach mit, bajkę, przypowieść i nowelę, podaje
z pomocą nauczyciela ich główne cechy 

·         zna pojęcie morał, wyjaśnia go z pomocą nauczyciela 

·         zna pojęcia: wers, zwrotka, rym, refren, rytm

·         wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kultury

·         przypisuje podstawowe cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość

·         z pomocą nauczyciela podejmuje próby odczytania sensu metaforycznego utworów

 

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

·         nawiązuje i podtrzymuje kontakt werbalny z innymi uczniami i nauczycielem, stosuje się do podstawowych reguł grzecznościowych właściwych podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem

·         odróżnia sytuację oficjalną od nieoficjalnej i potrafi odpowiednio do typowej sytuacji komunikacyjnej skierować prośbę, pytanie, odmowę, wyjaśnienie, zaproszenie

·         formułuje proste pytania i udziela prostych odpowiedzi pod względem konstrukcyjnym, stosuje wyrazy o znaczeniu dosłownym

·         mówi na temat, opowiada o obserwowanych zdarzeniach, akcji książki, filmu

·         wypowiada komunikaty zawierające proste informacje

·         wyraża wprost swoje intencje

·         w kilku zdaniach opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, postać, zwierzę itp.

·         wygłasza tekst utworu z pamięci

·         posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)

·         stara się poprawnie wymawiać i akcentować wyrazy

·         składa skonwencjonalizowane życzenia, tworzy w punktach krótką wypowiedź
o cechach instrukcji, np. zasady gry

 

PISANIE

·         stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, dwukropek przy wyliczeniu, przecinek, myślnik w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu

·         poprawnie zapisuje głoski miękkie

·         zna i próbuje stosować podstawowe zasady dotyczące pisowni wielką literą oraz pisowni ó–u, rz–ż, ch–h

·         zna podstawowe zasady dotyczące pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami

·         odróżnia nazwy własne od pospolitych i stara się stosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą

·         zna i próbuje stosować podstawowe zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia

·         z pomocą nauczyciela zapisuje list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartki z dziennika i pamiętnika, notatkę i streszczenie

·         pisze krótkie opowiadanie odtwórcze i twórcze, dba o następstwo zdarzeń

·         tworzy kilkuzdaniowy opis obrazu, rzeźby i plakatu

·         stara się stosować akapit jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi

·         stara się, by wypowiedzi były czytelne

·         konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logicznym, stara się, by były one poprawne pod względem językowym

·         przepisuje cytat w cudzysłowie

 

III. Kształcenie językowe

Zna podstawową wiedzę językową w zakresie:

·         słownictwa (np. rozpoznaje zdrobnienia, potrafi dobrać parami wyrazy bliskoznaczne, stara się tworzyć poprawne związki wyrazowe)

·         składni – konstruuje poprawne zdania pojedyncze, stosuje wielkie litery na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na końcu, rozróżnia zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte, złożone i równoważnik zdania, wskazuje podmiot i orzeczenie w typowym zdaniu, zna wypowiedzenia oznajmujące, rozkazujące i pytające, neutralne i wykrzyknikowe, wskazuje w zdaniu wyrazy, które łączą się ze sobą, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika

·         fleksji – odmienia według wzoru lub z niewielką pomcą nauczyciela rzeczownik, czasownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek, potrafi podać przykłady zaimków, wskazuje czasowniki w różnych czasach, trybach, rzeczowniki własne i pospolite, przymiotniki, przysłówki i zaimki w zdaniu, przy pomocy nauczyciela określa formę odmiennych części mowy, oddziela temat od końcówki
w wyrazach znanych z lekcji, stopniuje przymiotniki i przysłówki, odróżnia części mowy odmienne od nieodmiennych, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no,
-to), przyimek, partykułę i wykrzyknik

·         fonetyki – zna alfabet, odróżnia głoskę od litery, z pomocą nauczyciela dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, podaje przykłady głosek ustnych
i nosowych, dzieli wyrazy znane z lekcji na głoski, dzieli wyrazy litery i sylaby, zna podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować

 

 

 

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dopuszczającą oraz:

 

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

·         słucha innych ze zrozumieniem, uczestniczy w rozmowie, zadaje pytania, odpowiada

·         wybiera najważniejsze informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy prostą notatkę
w formie tabeli, schematu, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów

·         powtarza swoimi słowami ogólny sens usłyszanej wypowiedzi, opowiada fabułę usłyszanej historii, formułuje pytania

 

CZYTANIE

·         identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w omawianych w klasie tekstach literackich oraz sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia

·         rozpoznaje dosłowne intencje nadawcy

·         przytacza informacje z odpowiednich fragmentów przeczytanego tekstu, zwłaszcza
w dosłownej warstwie tekstu i wyrażone wprost

·         określa temat i główną myśl tekstu, zwłaszcza na poziomie dosłownym

·         czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym

·         poprawnie akcentuje i artykułuje większość wyrazów, stosuje intonację zdaniową podczas głośnego czytania utworów

·         w prostych tekstach oddziela fakty od opinii

·         wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, posługuje się akapitami

·         rozpoznaje cechy życzeń, ogłoszenia, instrukcji, przepisu

·         wybiera potrzebne informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu

·         wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi

 

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

·         sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym

·         potrafi wybrać odpowiednie informacje ze słownika wyrazów bliskoznacznych, słownika poprawnej polszczyzny, encyklopedii, czasopisma, stron internetowych

 

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

·         nazywa swoje reakcje czytelnicze

·         nazywa zabiegi stylistyczne w utworach literackich: apostrofa, powtórzenia, zdrobnienie, uosobienie, ożywienie, podmiot liryczny, (także zbiorowy), wyraz dźwiękonaśladowczy 

·         z niewielką pomocą nauczyciela odróżnia autora, adresata i bohatera wiersza

·         dostrzega funkcję obrazowania poetyckiego w liryce

·         dostrzega cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) i użytkowe

·         określa i nazywa elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: wątek, akcja, fabuła, punkt kulminacyjny

·         rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
i trzecioosobowego

·         wskazuje cechy mitu, bajki, przypowieści i noweli w utworze

·         samodzielnie cytuje morał bajki i sens przypowieści

·         rozpoznaje elementy rytmu: wers, zwrotkę, rym, refren

·         wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kultury, odczytuje je na poziomie dosłownym

·         zna pojęcia: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, a także odmiany filmu

·         przypisuje cechy bohaterom oraz ocenia ich postawy w odniesieniu do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość

·         opowiada, streszcza przeczytane teksty, odczytuje sens omawianych utworów na poziomie metaforycznym

 

 

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

·         świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych

·         w typowych sytuacjach dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące

·         formułuje pytania otwarte

·         udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych

·         wypowiada się w logicznie ze sobą połączonych zdaniach na tematy związane
z codziennością, otaczającą rzeczywistością, lekturą, filmem itp.

·         wypowiada się w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, zdaje relację z wydarzenia

·         opisuje obraz, ilustrację, plakat oraz przedmiot, miejsce, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni; krótko, ale w sposób uporządkowany opisuje postać, zwierzę, przedmiot itp.

·         recytuje utwory poetyckie, oddając jego ogólny nastrój i sens

·         stosuje zasady poprawnej wymowy i akcentowania wyrazów rodzimych

·         składa życzenia, tworzy krótką wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry

·         wskazuje wyrazy o znaczeniu dosłownym i metaforycznym

·         dobiera wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne, z reguły stosuje poprawne związki wyrazowe

·         posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)

 

PISANIE

·         stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, najczęściej stosuje podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące używania przecinka (np. przecinek przy wymienianiu) i dwukropka, myślnika w zapisie dialogu; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu 

·         poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i najczęściej stosuje podstawowe zasady dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, pisowni nie z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i czasownikami, cząstki -by z czasownikami

·         potrafi wymienić najważniejsze wyjątki od poznanych reguł ortograficznych   

·         odróżnia nazwy własne od pospolitych i potrafi zastosować odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą

·         zna i stosuje podstawowe zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika notatki, streszczenia

·         zapisuje, uzwględniając większość niezbędnych elementów, krótki list oficjalny, kilkuzdaniowy wywiad, plan ramowy i (z pomocą nauczyciela) szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę z dziennika i pamiętnika, notatkę (np. w tabeli) i proste krótkie streszczenie

·         układa opowiadanie odtwórcze i twórcze, zachowując właściwą kolejność zdarzeń, wprowadza podstawowe elementy opisu świata przedstawionego

·         tworzy na ogół poprawny opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując słownictwo określające umiejscowienie w przestrzeni

·         stosuje co najmniej trzy akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)

·         na ogół zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi

·         konstruuje i zapisuje kilkuzdaniowe wypowiedzi poprawne pod względem logiczno-składniowym

·         używa wypowiedzeń pojedynczych i złożonych

·         w zależności od adresata i sytuacji świadomie dobiera wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące

·         udziela odpowiedzi w formie zdań złożonych

·         stara się dostrzegać błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawiać

·         wyszukuje cytaty i zapisuje je w cudzysłowie

 

III. Kształcenie językowe

W typowych sytuacjach stosuje wiedzę językową w zakresie:

·         słownictwa – wykorzystuje zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne
w tworzonym tekście, tworzy poprawne związki wyrazowe

·         składni – rozpoznaje i konstruuje zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte oraz wypowiedzenia złożone i równoważniki zdań, używa różnych typów wypowiedzeń: oznajmujących, rozkazujących, pytających, wykrzyknikowych; neutralnych, wskazuje podmiot i orzeczenie, łączy w związki wyrazowe wyrazy w zdaniu, rozpoznaje określenia rzeczownika i czasownika, konstruuje wykres zdania pojedynczego

·         fleksji – rozpoznaje i odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki, określa formę gramatyczną czasowników w różnych czasach, trybach, rozpoznaje na typowych przykładach typy liczebników, podaje przykłady zaimków i wyjaśnia ich funkcję, oddziela temat od końcówki w typowych wyrazach odmiennych, stopniuje przymiotniki i przysłówki, używa przyimków do określenia relacji czasowych i przestrzennych; poprawnie zapisuje czasowniki z cząstką -by, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na
-no, -to), stosuje wykrzykniki i partykuły, rozpoznaje zaimki w tekście)

·         fonetyki – zna alfabet, wyjaśnia różnicę między głoską a literą, dzieli wyrazy na głoski, litery i sylaby, dzieli głoski na twarde i miękkie, dźwięczne i bezdźwięczne, ustne
i nosowe, potrafi je nazywać, wykorzystuje wiedzę na temat rozbieżności między mową a pismem do poprawnego zapisywania wyrazów, zna i stosuje podstawowe reguły akcentowania wyrazów w języku polskim, stara się je stosować

 

 

Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną oraz:

 

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

·         koncentruje uwagę podczas słuchania dłuższych wypowiedzi innych, a zwłaszcza odtwarzanych utworów

·         wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie tabeli, schematu, punktów, kilkuzdaniowej wypowiedzi, rozpoznaje nastrój słuchanych komunikatów

·         odróżnia informacje ważne od mniej ważnych

·         na podstawie słuchanego tekstu tworzy samodzielną notatkę: pisze plan, formułuje pytania

·         właściwie odbiera intencje nadawcy komunikatu

·         odczytuje przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich

 

CZYTANIE

·         krótko charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia

·         rozpoznaje dosłowne i symboliczne intencje nadawcy

·         przytacza informacje zawarte w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio

·         oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakt od opinii

·         omawia temat i główną myśl na poziomie dosłownym, formułuje ogólne wnioski, próbuje omówić je na poziomie przenośnym

·         czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, stara się interpretować je głosowo

·         głośno czyta utwory, uwzględniając zasady poprawnej artykulacji, akcentowania
i intonacji

·         wskazuje części składowe wypowiedzi: tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie i rozumie ich funkcję, posługuje się akapitami

·         wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w zaproszeniach, życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach, pamiętnikach, relacjach

·         wybiera i wykorzystuje informacje z instrukcji, tabeli, notatki, schematu

·         wskazuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi oraz samodzielnie tłumaczy przenośne znaczenie wybranych wyrazów, związków wyrazów w wypowiedzi

 

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

·         w razie potrzeby sprawdza pisownię wyrazu w słowniku ortograficznym

·         wybiera informacje z różnych źródeł, np. czasopism, stron internetowych

·       samodzielnie korzysta ze słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny

 

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

·         nazywa i uzasadnia swoje reakcje czytelnicze

·         odnajduje w omawianych tekstach apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze i objaśnia ich znaczenie

·         rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza

·         wskazuje obrazy poetyckie w liryce i rozumie ich funkcję

·         wskazuje cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe

·         analizuje elementy świata przedstawionego w utworze epickim, takie jak: narrator, akcja, fabuła, wątek, punkt kulminacyjny

·         rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora pierwszo-
i trzecioosobowego

·         identyfikuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, wskazuje ich cechy   

·         przytacza i parafrazuje morał bajki, odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści

·         rozumie podstawową funkcję wersu, zwrotki, rymu, refrenu

·         wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kultury, omawia je na poziomie dosłownym i probuje je zinterpretować

·         używa pojęć: gra aktorska, reżyser, adaptacja, ekranizacja, kadr, ujęcie, a także zna odmiany filmu, wyodrębnia elementy dzieła filmowego, odróżnia różne gatunki filmowe

·         charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do takich wartości, jak np. miłość – nienawiść, przyjaźń – wrogość

·         odczytuje sens analizowanych utworów na poziomie semantycznym (dosłownym),
a z niewielką pomocą nauczyciela – na poziomie przenośnym

·         wskazuje neologizmy w tekście

 

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

·         przedstawia własne, logiczne zdanie w rozmowie, stosując się do reguł grzecznościowych; używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą
i rówieśnikiem, a także w różnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych

·         dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie w typowych sytuacjach dobiera różne rodzaje wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące, świadomie dobiera intonację zdaniową

·         udziela odpowiedzi w formie krótkiej, sensownej wypowiedzi

·         łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe w zdaniu

·         wypowiada się w roli świadka i uczestnika zdarzeń

·         stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, przysłówka, liczebnika i czasownika

·         gromadzi wyrazy określające i nazywające na przykład cechy wyglądu i charakteru

·         wypowiada się logicznie i w sposób uporządkowany: opowiada zdarzenia w porządku chronologicznym, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe

·         aktywnie uczestniczy w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami

·         w sposób logiczny i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, przedmot, obraz, ilustrację, plakat, stosując właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć

·         wygłasza z pamięci teksty poetyckie, posługując się pauzą, barwą głosu

·         świadomie posługuje się pozawerbalnymi środkami wypowiedzi (mimiką, gestem)

·         stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów i intonowania wypowiedzeń

·         składa życzenia, tworzy wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry 

·         odróżnia znaczenia dosłowne wyrazów od metaforycznych i objaśnia znaczenia metaforyczne

·         dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe

 

PISANIE

·         bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, stosuje w większości typowych sytuacji w swoich pracach podstawowe reguły interpunkcyjne dotyczące przecinka (np. przecinek przy wymienianiu oraz przed wybranymi zaimkami), dwukropka, myślnika; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu 

·         poprawnie zapisuje głoski miękkie, zna i stosuje poznane zasady ortografii dotyczące pisowni ó–u, rz–ż, ch–h, nie z różnymi częściami mowy, -by z czasownikami
i interpunkcji oraz potrafi je zastosować w sytuacjach nietypowych (np. wykorzystać wiedzę o wyrazach neutralnych i zdrobnieniach)

·         zna i stosuje wyjątki od poznanych reguł ortograficznych

·         odróżnia nazwy własne od pospolitych i stosuje odpowiednie zasady dotyczące pisowni wielką literą

·         zna i stosuje zasady układu graficznego listu oficjalnego, wywiadu, ramowego
i szczegółowego planu wypowiedzi, ogłoszenia, zaproszenia, instrukcji, przepisu kulinarnego, dziennika, pamiętnika, notatki, streszczenia

·         zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
z dziennika i pamiętnika, notatkę (w różnych formach) i streszczenie

·         układa spójne, uporządkowane pod względem chronologicznym poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, stara się, aby były one wierne utworowi / pomysłowe, streszcza utwory fabularne, świadomie wykorzystuje wyrazy określające następstwo czasowe, zwłaszcza przysłówki, przyimki i wyrażenia przyimkowe; opowiada z perspektywy świadka i uczestnika zdarzeń, wprowadza dialog, a także elementy innych form wypowiedzi, np. opis

·         stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi

·         w sposób uporządkowany opisuje obraz, ilustrację, plakat, rzeźbę, stosując słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć

·         zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi

·         w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami łączy za pomocą odpowiednich spójników i przyimków współrzędne i podrzędne związki wyrazowe i stosuje się do zasad interpunkcji

·         w wypowiedziach stosuje poprawne formy gramatyczne rzeczownika, przymiotnika, liczebnika i czasownika we wszystkich trybach

·         w wypowiedziach gromadzi wyrazy określające i nazywające cechy na przykład charakteru na podstawie zachowań i postaw

·         dostrzega błędy ortograficzne i interpunkcyjne w tworzonej wypowiedzi i je poprawia

·         sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie i wprowadza do swojego tekstu

 

III. Kształcenie językowe

Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:

·         słownictwa – wzbogaca tworzony tekst na przykład zdrobnieniami, wyrazami bliskoznacznymi, przeciwstawnymi, związkami frazeologicznymi

·         składni – rozpoznaje i stosuje różnorodne typy zdań: pojedynczych i złożonych oraz równoważniki; celowo używa różnych typów wypowiedzeń: pytających, oznajmujących, wykrzyknikowych, neutralnych, rozkazujących w zależności od sytuacji komunikacyjnej; wskazuje podmiot i orzeczenie, buduje spójne zdania pojedyncze, w których poprawnie łączy w związki wszystkie wyrazy; wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia
i okoliczniki; poprawnie rozpoznaje związki wyrazów w zdaniu, tworząc wykres zdania pojedynczego, stosuje się do zasad poprawnej interpunkcji

·         fleksji – rozpoznaje i poprawnie odmienia typowe rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), czasowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i określa ich formę, rozpoznaje czasy i typy liczebników, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), wskazuje zaimki w tekście, podaje ich przykłady, wyjaśnia ich funkcję i stosuje je w celu uniknięcia powtórzeń, poprawnie używa krótszych i dłuższych form zaimków, używa odmiennych części mowy w poprawnych formach

·         fonetyki – stosuje wiadomości z zakresu podziału wyrazów na litery, głoski i sylaby,
a także różnic między pisownią i wymową w poprawnym ich zapisie, bezbłędnie dzieli głoski na ustne, nosowe, twarde, miękkie, dźwięczne, bezdźwięczne, dzieli na głoski wyrazy ze spółgłoskami miękkimi, zna i stosuje reguły akcentowania wyrazów w języku polskim

 

 

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dobrą oraz:

 

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

·         przekazuje treść wysłuchanych wypowiedzi

·         samodzielnie i krytycznie wybiera różnorodne informacje z wysłuchanego tekstu, tworzy notatkę w formie dostosowanej do potrzeb (np. plan, tabela, schemat, kilkuzdaniowa wypowiedź), rozpoznaje nastrój i nazywa intencje nadawcy komunikatu

·         odczytuje i omawia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich

·         wyraża spójne zdanie na temat wysłuchanego komunikatu

 

CZYTANIE

·         charakteryzuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w tekstach literackich oraz identyfikuje nadawcę i odbiorcę w sytuacjach znanych uczniowi z doświadczenia

·         wyjaśnia dosłowne i symboliczne intencje nadawcy

·         przytacza i wyjaśnia informacje w tekście, wyszukuje w wypowiedzi informacje wyrażone pośrednio i wykorzystuje je w wypowiedzi na przykład opisującej lub oceniającej postać fikcyjną lub rzeczywistą

·         oddziela informacje ważne od drugorzędnych, fakty od opinii i wykorzystuje je
w odczytywaniu znaczeń dosłownych i przenośnych, dokonuje selekcji materiału na podstawie faktów i opinii zawartych w tekście

·         szczegółowo omawia temat i główną myśl tekstu na poziomie dosłownym i przenośnym

·         czyta teksty płynnie i poprawnie pod względem artykulacyjnym, interpretuje je głosowo, zwracając uwagę na przykład na wyrażane emocje i interpunkcję 

·         głośno czyta utwory, wykorzystując umiejętność poprawnej artykulacji i intonacji, aby oddać sens odczytywanego tekstu; poprawnie akcentuje wyrazy, również te, które
w języku polskim akcentuje się nietypowo

·         ma świadomość konstrukcji wypowiedzi, rozumie funkcje takich części składowych wypowiedzi, jak tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie

·         świadomie posługuje się akapitami w celu oddzielania od siebie poszczególnych zagadnień

·         płynnie oddziela fakty od opinii w dłuższych tekstach

·         wskazuje typowe elementy konstrukcyjne i stylistyczne w życzeniach, ogłoszeniach, instrukcjach, przepisach, listach oficjalnych, dziennikach i pamiętnikach

·         odczytuje i twórczo wykorzystuje treści zawarte w artykule, instrukcji, przepisie, tabeli, schemacie i notatce

·         wskazuje i odczytuje przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi

 

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

·         systematycznie korzysta ze słownika ortograficznego

·         wybiera informacje wyrażone pośrednio w różnych źródłach, np. czasopismach, stronach internetowych; konfrontuje je z innymi źródłami

·         świadomie używa słowników wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny w celu wzbogacenia warstwy językowej tekstu

 

ALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

·         swobodnie opowiada o swoich reakcjach czytelniczych, nazywa je, uzasadnia; ocenia
i opisuje utwór,   konfrontuje swoje reakcje czytelnicze z innymi odbiorcami

·         odnajduje w utworze poetyckim apostrofy, powtórzenia, zdrobnienia, uosobienia, ożywienia, obrazy poetyckie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, objaśnia ich funkcję
i znaczenie przenośne

·         rozpoznaje autora, adresata i bohatera wiersza, nie utożsamiając ich ze sobą;   wykorzystuje wiedzę na temat podmiotu lirycznego, adresata i bohatera wiersza do interpretacji utworu

 

·         szczegółowo omawia obrazy poetyckie w wierszu i ich funkcję w utworze

·         szczegółowo omawia cechy wyróżniające teksty artystyczne (poetyckie i prozatorskie) oraz użytkowe

•     objaśnia funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w utworze epickim

·         identyfikuje mit, bajkę, przypowieść i nowelę, szczegółowo omawia ich cechy

·         rozumie rolę osoby mówiącej w tekście (narrator), rozpoznaje narratora trzecioosobowego i dostrzega różnice między narracją pierwszo- i trzecioosobową

·         objaśnia morał bajki na poziomie metaforycznym, samodzielnie odczytuje przesłanie utworu, np. przypowieści

·         rozumie funkcję: wersu, zwrotki, rymu, refrenu w ukształtowaniu brzmieniowej warstwy tekstu

·         wyodrębnia słuchowisko, plakat społeczny, przedstawienie i film spośród innych przekazów
i tekstów kultury, interpretuje je na poziomie dosłownym i przenośnym

·         funkcjonalnie używa w swoich wypowiedziach pojęć z zakresu filmu i radia, m.in. gra aktorska, reżyser, scenariusz, adaptacja (filmowa, muzyczna, radiowa itd.), ekranizacja, kadr, ujęcie, słuchowisko; wyróżnia wśród przekazów audiowizualnych słuchowiska
i różne gatunki filmowe

·         charakteryzuje i ocenia bohaterów oraz ich postawy odnoszące się do różnych wartości, konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami i doświadczeniami innych bohaterów literackich

·                samodzielnie odczytuje sens utworów na poziomie dosłownym i przenośnym

·                rozumie pojęcie neologizm, wskazuje neologizmy w tekście, rozumie zasady ich tworzenia

 

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

·         uzasadnia własne zdanie w rozmowie, podaje odpowiednie przykłady, stosuje się do reguł grzecznościowych, świadomie używa odpowiednich konstrukcji składniowych (np. trybu przypuszczającego lub zdań pytających) podczas rozmowy z osobą dorosłą i rówieśnikiem, a także w różnorodnych sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych   

·         dostosowuje wypowiedź do adresata i sytuacji, świadomie dobiera różne typy wypowiedzeń prostych i rozwiniętych, wypowiedzenia oznajmujące, pytające
i rozkazujące

·         rozpoczyna i podtrzymuje rozmowę na temat lektury czy dzieła filmowego

·         udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
i stylistycznym, świadomie dobiera intonację zdaniową, 

·         poprawnie stosuje formy czasownika w różnych trybach, w zależności od kontekstu
i adresata wypowiedzi

·         w rozmowie związanej z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje poprawny język, bogate słownictwo oraz frazeologizmy związane z omawianą tematyką

·         w sposób przemyślany i uporządkowany opisuje przedmiot, miejsce, krajobraz, postać, zwierzę, obraz, ilustrację, plakat, stosując bogate i właściwe tematowi słownictwo oraz słownictwo służące do formułowania ocen, opinii, emocji i uczuć

·         zaznacza akcenty logiczne, stosuje pauzy, dostosowuje tempo recytacji do treści wygłaszanych z pamięci lub recytowanych utworów

·         interpretuje przenośne treści utworów poetyckich przewidzianych w programie nauczania

·         swobodnie dobiera i stosuje w swoich wypowiedziach wyrazy bliskoznaczne
i przeciwstawne oraz poprawne związki wyrazowe

·         świadomie wzbogaca komunikat pozawerbalnymi środkami wypowiedzi

·         stosuje się do zasad właściwego akcentowania wyrazów (również akcentowanych nietypowo) i intonowania wypowiedzeń

·         składa pomysłowe życzenia, tworzy precyzyjną wypowiedź o cechach instrukcji, np. zasady gry

·         dokonuje samokrytyki wypowiedzi i doskonali ją pod względem konstrukcji i języka

 

PISANIE

·         bezbłędnie stosuje wielką literę na początku wypowiedzenia i odpowiednie znaki interpunkcyjne na jego końcu, systematycznie stosuje poznane reguły interpunkcyjne, stosuje w swoich pracach dwukropek, myślnik, wielokropek, średnik; dzieli wyrazy na sylaby, przenosi wyraz do następnego wersu 

·         komponuje poprawne pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, fleksyjnym, składniowym wypowiedzi o przejrzystej, logicznej kompozycji z uwzględnieniem akapitów; płynnie stosuje poznane reguły ortograficzne, zna i stosuje wyjątki od nich

·         bezbłędnie odróżnia nazwy własne od pospolitych i bezbłędnie stosuje zasady dotyczące pisowni wielką literą

·         pisze bezbłędnie pod względem kompozycyjnym i treściowym list oficjalny, wywiad, ramowy i szczegółowy plan wypowiedzi, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, dziennik, pamiętnik, notatkę biograficzną, streszczenie

·         zapisuje, uwzględniając wszystkie niezbędne elementy, list oficjalny, wywiad, plan ramowy i szczegółowy, ogłoszenie, zaproszenie, instrukcję, przepis kulinarny, kartkę
z dziennika i pamiętnika, notatkę biograficzną (w różnych formach) i streszczenie, dba
o ciekawą formę swojego tekstu i/lub rzetelność zawartych w nim danych

·         układa szczegółowe/pomysłowe, wyczerpujące, poprawnie skomponowane opowiadanie odtwórcze/twórcze, list z perspektywy bohatera, list oficjalny, dziennik i pamiętnik, streszcza przeczytane utwory literackie, zachowując porządek chronologiczny
i uwzględniając hierarchię wydarzeń

·         świadomie wprowadza dialog do opowiadania jako element rozbudowanej kompozycji, wprowadza inne formy wypowiedzi, np. opisu, charakterystyki bezpośredniej, świadomie stara się różnicować język bohaterów i narratora

·         w wypowiedziach pisemnych konsekwentnie stosuje akapity jako znak logicznego wyodrębnienia fragmentów wypowiedzi (wstęp, rozwinięcie, zakończenie)

·         zachowuje estetykę zapisu wypowiedzi, dba, aby zapis jego wypowiedzi ułatwiał odbiorcy jej czytanie

·         tworzy szczegółowy, dobrze skomponowany opis obrazu, rzeźby i plakatu, stosując właściwe danej dziedzinie szuki nazewnictwo i słownictwo służące do formułowania ocen i opinii, emocji i uczuć

·         uzasadnia własne zdanie, podaje odpowiednie przykłady, np. z lektury

·         udziela wyczerpujących wypowiedzi poprawnych pod względem konstrukcyjnym
i stylistycznym

·         w wypowiedziach związanych z lekturą, filmem czy codziennymi sytuacjami stosuje bogate słownictwo, frazeologizmy związane z omawianą tematyką; jego język jest poprawny

·           dokonuje samodzielnej autokorekty napisanego tekstu pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, stylistycznym i treściowym

·           sprawnie wyszukuje cytaty, zapisuje je w cudzysłowie, szczególnie dba o całkowicie wierny zapis cytatu, potrafi płynnie wprowadzić cytat do własnego tekstu

 

 

 

III. Kształcenie językowe

Sprawnie stosuje i wykorzystuje wiedzę językową w zakresie:

·         słownictwa – dba o poprawność słownikową tworzonych wypowiedzi, samodzielnie dobiera zdrobnienia, wyrazy bliskoznaczne, przeciwstawne i frazeologizmy, wzbogacając tekst w zależności od formy wypowiedzi i sytuacji komunikacyjnej

·         składni – swobodnie rozpoznaje różne typy zdań pojedynczych (pytające, oznajmujące, rozkazujące, neutralne, wykrzyknikowe, nierozwinięte, rozwinięte), zdania złożone, równoważniki zdań, wskazuje podmiot i orzeczenie, tworzy ciekawe pod względem składniowym wypowiedzi, stosuje się do zasad poprawności logiczno-składniowej, wzbogaca zdania, dodając przydawki, dopełnienia i okoliczniki, dba o poprawne łączenie wyrazów w związki i interpunkcję wypowiedzeń złożonych)

·         fleksji – rozpoznaje i stosuje w wypowiedziach w poprawnych formach odmienne
i nieodmienne części mowy przewidziane w programie nauczania, bezbłędnie określa formę odmiennych części mowy, w tym poprawnie rozpoznaje i odmienia rzeczowniki (własne, pospolite, konkretne, abstrakcyjne), stosuje formy różnych czasów i trybów czasownika, typy liczebnika, zaimki, rozpoznaje formy nieosobowe czasownika (bezokolicznik, formy zakończone na -no, -to), zastępuje rzeczowniki, przymiotniki, przysłówki i liczebniki odpowiednimi zaimkami, poprawnie stosuje krótsze i dłuższe formy zaimków, wykorzystuje wiedzę o obocznościach w odmianie wyrazów do pisowni poprawnej pod względem ortograficznym

·         fonetyki – biegle stosuje wiadomości z zakresu fonetyki i wykorzystuje je
w poprawnym zapisie wyrazów, stosuje w praktyce wszystkie poznane zasady akcentowania wyrazów

 

 

Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo dobrą oraz:

 

I. Kształcenie literackie i kulturowe

SŁUCHANIE

·           odczytuje i wyjaśnia przenośny sens wysłuchanych utworów poetyckich i prozatorskich

 

 

CZYTANIE

·           samodzielnie czyta ze zrozumieniem na poziomie semantycznym i krytycznym, również teksty spoza listy lektur

·           wykorzystuje treści zawarte w artykułach, instrukcjach, przepisach, tabelach, schematach i notatkach biograficznych w tworzeniu własnych, samodzielnych wypowiedzi

·           odczytuje głośno i wygłasza z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie oraz je interpretuje

 

DOCIERANIE DO INFORMACJI – SAMOKSZTAŁCENIE

·         wybiera i twórczo wykorzystuje informacje z różnych źródeł (np. czasopism, stron internetowych) we własnych wypowiedziach o charakterze informacyjnym lub oceniającym

·         szuka inspiracji do wzbogacenia swoich tekstów w słownikach wyrazów bliskoznacznych i poprawnej polszczyzny

·         dba o czystość i poprawność swojej wypowiedzi, korzystając z różnych źródeł: słowników, poradników, audycji radiowych i programów telewizyjnych

 

ANALIZOWANIE I INTERPRETOWANIE TEKSTÓW KULTURY

·           porównuje funkcję analizowanych elementów świata przedstawionego w różnych utworach epickich

·           wskazuje elementy mitu, bajki, przypowieści w innych tekstach kultury

·           dostrzega różnice między celem programów informacyjnych, rozrywkowych, reklam

·           odnosi się do postaw bohaterów fikcyjnych i opisuje otaczającą ich rzeczywistość

 

II. Tworzenie wypowiedzi

MÓWIENIE

·           przedstawia własne stanowisko w związku ze sposobem rozwiązania problemu, wykonania zadania

·           podejmuje rozmowę na temat przeczytanej lektury/dzieła także spoza kanonu lektur przewidzianych programem nauczania w klasie piątej; omawia je w odniesieniu do innych dzieł także spoza kanonu lektur

·           interpretuje metaforyczne i symboliczne treści utworów literackich i plastycznych

 

PISANIE

·         tworzy samodzielne wypowiedzi cechujące się ciekawym twórczym ujęciem tematu, poprawną konstrukcją oraz właściwym doborem środków językowych

·         wykazuje się szczególną dbałością o poprawność ortograficzną, interpunkcyjną, fleksyjną i składniową oraz estetykę zapisu wypowiedzi

 

III. Kształcenie językowe

·         świadomie stosuje i twórczo wykorzystuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych przewidzianych programem nauczania słownictwa, składni, fleksji
i fonetyki